کاشت گوجه فرنگی در گلدان

اگر از دنبال کنندگان من در اینستگرم باشید حتما استوری های فراوانم در مورد کشاورزی در گلدان رو دیدید. یکی از سبزیجاتی که دیدن عکسهاش دل همگان رو ذوب کرده بود، گوجه فرنگی بود. من بذر گونه های مختلف سبزیجات رو چند سال پیش تهیه کرده بودم و پارسال بعد از اسباب کشی به خونه جدید، تصمیم گرفتم در بالکن و پشت بام توی گلدون انواع سبزیجات خوشمزه و هیجان انگیز رو بکارم. البته هدفم تامین سبزیجات خانواده نبود. بیشتر انگیزه تفریحی داشتم. و البته تفریح ارزان قیمتی هم واسه ام نبود چون خریدن بیش از صد عدد گلدان و یک عالمه خاک و بذر هزینه زیادی برام داشت. ولی خب چون از بچگی عاشق این بودم که توی باغچه خونه مون به گلها و گیاهانم رسیدگی کنم تصمیم گرفتم که اجازه ندم زندگی آپارتمان نشینی محدودم کنه پس با کاشتن سبزیجات در گلدان و سبد، روحیه خودم و خانواده ام رو شادتر کردم. 

فقط نشون دادن تصاویر سبزیجاتی که در گلدان کاشته بودم همه فالورهام رو به وجد آورده بود، تصور کنید بچه ها که خودشون از خریدن گلدان تا پر کردن شون با خاک و کاشتن و آب دادن و هرس کردن رو تجربه کرده بودن، چه ذوقی داشتند!

در کل کشاورزی در خانه برای علاقمند کردن بچه ها به خوردن سبزیجات بیشتر خیلی عالی جواب میده و از اون مهمتر، خاطره این تجربه شیرین کشاورزی که از کودکیشون در ذهنشون به جا میمونه بسیار ارزشمنده.

لذا به همه دوستانم توصیه میکنم یکی دو گلدون سبزیجات در آپارتمان داشته باشید هم واسه روحیه بچه هاتون خوبه هم خودتون. و داشتن یکی دو گلدان هزینه زیادی هم به شما متحمل نخواهد کرد.

لطفا شیوه کاشت ریحان و شیوه کاشت سیب زمینی رو مطالعه کنید.

بذر:

یک راست میرم سر اصل مطلب و با بذر گوجه شروع میکنم. برای اینکه بذر گوجه فرنگی رو تهیه کنید چند راه دارید. من همینطور که قبلا هم عرض کردم از بذر گونه های مختلف سبزیجاتی که از خارج از کشور تهیه کرده بودم استفاده کردم. اگر در شهر شما فروشگاه های محصولات کشاورزی و باغبانی وجود نداره میتونید به سادگی بذرها رو اینترنتی خریداری کنید. کافیه گوگل رو باز کنید و تایپ کنید "بذر گوجه فرنگی" انواع و اقسام بذرهای گونه های خاص گوجه با قیمتهای مختلف برای خریداری وجود داره که میتونید ازشون تهیه کنید. راه حل ساده ترش این هست که یک گوجه فرنگی رو برش زده و تخمش رو خارج کرده و شسته و خشک کرده و وقتی کاملا خشک شد به عنوان بذر ازش استفاده کنید. البته بذرهایی که آماده خریداری میکنید معمولا بهتر رشد کرده و بهتر ثمر داده و در برابر بیماری ها مقاومتر هستند.

گلدان:

کاملا واضحه که هرچی سایز گلدان بزرگتر باشه محصول بیشتری خواهید داشت. ولی چون ما در آپارتمان با محدودیت فضا مواجه هستیم نمیتونیم از گلدانهای خیلی بزرگ استفاده کنیم. همچنین هر چه سایز گلدان بزرگتر باشه قیمتش هم بیشتر خواهد بود. حداقل سایزی که من تونستم به راحتی ازش جواب بگیرم گلدان با ابعاد 20 در 20 هست. و گلدانهای به شکل مربع رو هم انتخاب کردم که بتونم از حداکثر فضا استفاده کنم. البته پشت بام ما بزرگ هست و من مشکل کمبود فضا نداشتم ولی مشکل آفتاب و سایه و باد داشتم. آخه گیاهان بایستی جایی قرار داشته باشند که میزان مشخصی آفتاب بهشون برسه. و همچنین چون شهر ما بادهای شدیدی داره بایستی مکان خاصی از پشت بام رو بهشون اختصاص میدادم.

در خصوص جنس گلدان، شما میتونید از گلدانهای پلاستیکی یا سفالی و یا پارچه ای استفاده کنید. با توجه به شرایط اقلیمی و تجربه خودم، واسه من گلدانهای پلاستیکی بهتر جواب میده و ثمر بیشتری داره.

کف گلدانهاتون چندین سوراخ ایجاد کنید که آب ته گلدان جمع نشده و باعث گندیدن ریشه گیاه نشه.

خاک:

ببینید من خودم مطالعه بسیار زیادی در زمینه کاشت گیاهان داشتم دلیلش هم اینه که علاقه خیلی زیادی دارم که بیشتر و بیشتر یاد بگیرم. اما واقعیتش اینه که این پست رو دارم واسه افرادی مینویسم که ممکنه فقط و فقط فرصت خوندن همین یک صفحه رو داشته باشند. پس اصلا تخصصی صحبت نمیکنم و ساده ترین حالت ممکن رو توضیح میدم. گوجه فرنگی در خاکهایی که کامپکت و سخت و فشرده هستند به خوبی رشد نمیکنه و نیاز هست یک خاک سبک داشته باشه که ریشه هاش به راحتی درون خاک حرکت کنند. بازم تاکید میکنم موردی که الان میخوام توضیح بدم اصلا تخصصی نیست و فقط دارم برای ساده شدن کار این درصد ها رو بهتون میدم. برای پر کردن هر گلدان از خاک از نسبت مساوی از این خاکها استفاده کنید. یعنی یک سوم خاک و برگ و یک سوم کمپوست و یک سوم هم کوکوپیت و پیت ماس. حالا شما میتونید از خاکهای فانتزی تری مثل ورمیکولیت یا مشابه آن هم استفاده کنید. مهم اینه که با افزودنش به خاک گلدان، خاک رو سبک میکنید. پس کاری که من خودم انجام میدم اینه:  ترکیبی از کوکوپیت و پیت ماس و ورمی کمپوست و خاک و برگ. واقعیتش اینه که من با خاک محلی اصلا جواب خوبی نگرفتم و همه گوجه ها بعد از مدتی میمردند دلیلش هم میزان رس زیادی هست که خاک اینجا داره و گوجه فرنگی در خاک رسد خوب جواب نمیده. پس ناچار هستم تمام خاک ها رو خریداری کنم. و همینطور که گفتم قیمت خاک ارزون نیست. اما برای شمایی که قراره یکی دو تا گلدون داشته باشید هزینه اش زیاد نخواهد بود.

کود:

من فرض رو بر این میگیرم که شما علاقمند به کاشتن گوجه ها به صورت ارگانیک هستید. گوجه فرنگی برای جوانه زدن و رشد اولیه نیاز چندانی به کود نداره و همون کمپوست پاسخگوی نیازهاش هست. اما وقتی گوجه ها بزرگتر شدند مشکلاتشون هم بزرگتر میشه و چون فضای گلدان محدود هست، گیاه تمام مواد مغذی خاک رو میبلعه و بعد با کمبود مواد مغذی برای رشد مواجه شده و گوجه ها ناقص الخلقه خواهند شد.

لذا شما نیازمند به تهیه کود ارگانیک خواهید بود که قیمتش اصلا ارزان نیست.

کودهای ارگانیک رو هم میتونید از فروشگاهای محصولات کشاورزی تهیه کنید و یا اینترنتی بخرید.

کود رو مطابق با دستور روی بسته استفاده کنید. ولی معمولا هر 14 روز یکبار استفاده میشه. کود رو در آب حل کرده و گلدان رو باهاش آبیاری میکنیم. میزانش هم باز روی بسته نوشته شده.

البته راه های زیادی هم برای تهیه کمپوست ارگانیک در خانه وجود داره که در جای خودش بهش خواهم پرداخت.

کاشت:

خاک رو که آماده کردیم، درون گلدان ریخته و با آب به خوبی مرطوب میکنیم. بعد بذر رو میکاریم.

چون خاکی که انتخاب کردیم. یک خاک با مواد سبک هست، اگر خاک رو فشار بدیم و متراکم کنیم، باز هم فضای مناسبی برای تنفس ریشه توش باقی خواهد موند.

با دست خاک رو متراکم میکنیم. من با تجربه به این نتیجه رسیدم که بهتره پس از متراکم شدن، خاک تنها نیمی از گلدان رو پر کنه. یعنی کل گلدان رو از خاک پر نمیکنم. و بعد که نهال ها به مرور رشد کردند خاک بیشتر و بیشتری روش میریزم تا زمانی که گلدان پر شه. اینطوری نهالها استقامت بیشتری در برابر باد خواهند داشت و همچنین گوچه فرنگی از ساقه هم ریشه میزنه و اینکه ما گلدان رو بعدا از خاک پر کنیم به محفوظ موندن این ریشه ها کمک خواهد کرد.

با پشت یک مداد، سوراخی به عمق نیم سانت ایجاد میکنیم. بذر رو درون حفره قرار داده و با خاک میپوشونیم.

اکنون با اسپری آبیاریش میکنم و اطمینان حاصل میکنیم که همواره مرطوب باقی بمونه. البته میتونید با آبپاش هم آبیاریش کنید اما چون بذر گوجه خیلی کوچک هست ممکنه شسته بشه. دقت کنید اگر بذر خیلی عمیق مدفون بشه، خفه شده و خواهد مرد. یعنی هرگز نوک برگهای گیاه از خاک برون نمیزنه که از نور خورشید استفاده کرده و رشد کنه. و اگر خاک کافی روش نباشه هم که اصلا رشد نخواهد کرد. پس همون اسپری رو توصیه میکنم. روزی یکی دو بار بهش سر بزنید و مطمئن شید که خاکش مرطوبه.

گزینه دیگه این هست که بذر رو داخل ظرفهای کوچک، در خانه و کنار پنجره بکاریم. زمانی که هوای بیرون خیلی گرم و یا خیلی سرد هست این گزینه مناسب تره. اما یک بدی داره اون هم اینه که زمانی که گیاه حدودا ده سانتش شد و میخوایم به گلدان انتقالش بدیم، ممکنه ریشه هاش آسیب ببینند و مریض شه. پس بهترین گزینه از نظر من این هست که بذر رو از ابتدا درون گلدان بکاریم.

من معمولا بین سه تا پنج عدد بذر گوجه درون هر گلدان با فاصله قرار میدم. حتی اگر هر پنج تاش هم به خوبی رشد کنه و تبدیل به نهال شادابی بشه (که معمولا نمیشه و فقط دو سه تاش رشد میکنند)، این امکان وجود داره که بعد از مدتی بمیرن. پس معمولا جهت احتیاط سه تا پنج بذر رو درون هر گلدان میکارم و بعدا نهالهای ضعیف تر رو به گلدان های دیگه منتقل میکنم.

اما زمانی که بذری که تهیه کردم، نایاب و گران قیمت هست ترجیح میدم هر بذر رو در یک گلدان بکارم که موقع جابجایی ریشه هاشون آسیب نبینه. یعنی برای کاشت بذرهای نایاب دیگه ریسک نمیکنم.

آفتاب:

گوجه فرنگی به حداقل روزی شش ساعت "نور مستقیم آفتاب" نیاز داره. اگر خاک غنی باشه و آفتاب مناسب باشه و آبیاری نیز منظم صورت بگیره، گوجه ها رشد سریعتری خواهند داشت.

کاشتن گیاهان در گلدان این برتری رو داره که شما میتونید متناسب با تابش خورشید، گلدان رو برای دریافت نور بهتر جابجا کنید.

آبیاری:

بسته به شرایط محیطی و آب و هوایی میزان و زمان آبیاری متفاوت خواهد بود. ولی یک راه برای تست کردنش وجود داره. دو بند انگشتتون رو در خاک فرو ببرید و اگر خاک مرطوب بود یعنی نیازی به آبیاری نداره. در غیر این صورت بایستی بهش آب بدید. من اینجا معمولا یک روز در میان به گوجه فرنگی ها آب میدم ولی در فصول بارندگی میزانش رو کمتر میکنم چون باران زحمت آبیاری رو برعهده میگیره.

نکته دیگه زمان آبیاری هست. گوجه فرنگی رو شب و ظهر آبیاری نکنید. بهتر هست که صبح یا عصر انجام بشه. آبیاری در شب خطرناک هست چون حشرات در محیط خیس و تاریک بهتر رشد میکنند و همچنین آبیاری در دل ظهر باعث میشه که آب قبل از جذب شدن توسط گیاه تبخیر بشه. گاهی وقتها آدم مشغولیت زندگیش اینقدر زیاد هست که فقط شبها در خانه حضور داره و میتونه به گیاهانش رسیدگی کنه. اون دیگه شرایط خاص هست و چاره ای ندارید اما اگر فرصت رسیدگی به گلدانها در طول روز رو دارید، برای داشتن گیاهان سالمتر و پربارتر این مورد رو رعایت کنید.

تقویت ساقه:

خب پس تا اینجای کار خیلی ساده یاد گرفتیم که چطور گلدان و خاک رو آماده کنیم و بذر رو بکاریم و نور مستقیم آفتاب رو فراهم کنیم و آبیاریش کنیم.

اگر همه موارد محیا باشه گیاه ما گیاه سالمی خواهد بود و به خوبی رشد کرده و پس از مدتی به گل میشینه.

همینطور که گفتم استفاده از کودهای ارگانیک برای تغذیه گیاه گوجه فرنگی اختیاری هست. اما اگر این مواد مغذی به گیاه برسند گوجه فرنگی ها بهتر ثمر میدن.

وقتی گیاه بزرگتر میشه نیاز هست که ساقه هاش حمایت بشن. به وسیله یک چوب میتونیم ساقه گوجه فرنگی رو تقویت کنیم. بدین صورت که چوب رو با فاصله از ساقه درون گلدان فرو میبریم. این فاصله رو رعایت میکنیم تا کمترین آسیب رو به ریشه ها وارد کنیم.

بعد به کمک ریسمانی ساقه رو به چوب میبندیم و این کمک میکنه تا گیاه گوجه فرنگی به سمت بالا رشد کنه.

برخی از گونه های گوجه فرنگی پاکوتاه هستند و در ارتفاع کم هم میوه میدن یکی در حد یکی دو وجب! اما گونه های دیگه معمولا باید به ارتفاع بیشتری برسند تا گل و میوه بدن.

پس حمایت از ساقه گیاه ضروری هست. شما میتونید این حمایت رو به کمک یک یا چند چوب انجام بدید و یا اینکه به وسیله تور سیمی دور گیاه یک قفس ایجاد کنید تا از خم و کج شدن ساقه اصلی گوجه فرنگی جلوگیری بشه.

گل دهی و لقاح:

زمانی که گیاه ما به گل افتاد برای اینکه تبدیل به میوه بشه نیاز هست که لقاح نیز صورت بگیره. اگر گلدان گوجه فرنگی ما در مکانی قرار داره که زنبورها در رفت و آمد هستند ما نگرانی خاصی نخواهیم داشت اما معمولا در آپارتمان و مخصوصا در طبقات بالاتر میزان زنبور کمی موجود هست لذا بایستی خودمون به فرآیند لقاح کمک کنیم. گوجه فرنگی بدون کمک ما هم خودکار کار لقاح رو انجام میده اما من توصیه میکنم این مرحله رو حتما انجام بدید تا گیاه گوجه فرنگی پر ثمر تری داشته باشید.

به کمک یک چوب کوچک یا یک خط کش به اون چوبی که برای تقویت ساقه اصلی گوجه فرنگی درون گلدان فرو بردید و گیاه رو بهش بستید؛ ضربه های تندی وارد کنید. این ضربه ها حالت ویبره برای گیاه ایجاد کرده و باعث میشه که گرده های گل در هوا پخش شده و بدین ترتیب لقاح مصنوعی صورت بگیره. فرآیندش بسیار ساده و سریع هست اما نتیجه خوبی به جا خواهد گذاشت. هر چند روز یکبار اینکار رو تکرار کنید.

رشد میوه:

وقتی گلها ریختند گوجه فرنگی های ریز نقلی شروع به رشد میکنند و اگر نور کافی خورشید بهشون برسه و آبیاری منظم باشه و کود مناسبی در گلدان وجود داشته باشه، گوجه ها بزرگتر و بزرگتر شده و کم کم شروع به تغییر رنگ میکنند.

یکی از مشکلات رایج برای گوجه فرنگی این هست که بعد از مدتی دقیقا از محل اتصال میوه به گیاه، ما شاهد سیاه رنگ شدن گوجه فرنگی هستیم و کم کم این سیاهی بیشتر و بیشتر شده و بعد از مدتی میوه خشک شده و میمیره. اگر همچین شرایطی برای گیاه شما رخ داد، دستپاچه نشید. این نشانه کمبود کلسیوم در خاک هست.

برای اینکه از ابتدا خاکی که انتخاب میکنیم دارای کلسیوم باشه میتونیم قبل از کاشتن گوجه ها چند ماهی وقت صرف کنیم و به کمک پوست تخم مرغ یک کمپوست خانگی درست کنیم. این آموزشش یک کم مفصل هست و من در جای دیگه بهش خواهم پرداخت. گزینه ساده ترش تهیه کود ارگانیک هست که همینطور که عرض کردم میتونید از فروشگاه های محصولات کشاورزی و یا آنلاین تهیه اش کنید.

پس برای رفع این مشکل در گوجه فرنگی ها نیاز هست که به خاک، کلسیوم اضافه بشه. و از ریختن شیر گاو درون گلدان هم خودداری کنید. ممکنه توی اینترنت بخونید که نوشته لبنیات باعث تقویت کلسیوم موجود در خاک میشند ولی چون احتمال ایجاد کپک و بیماری برای ریشه گیاه زیاد هست توصیه میکنم از اینکار اجتناب کنید.

هرس:

هرس کردن گوجه فرنگی از واجبات هست. گیاه گوجه فرنگی علاقه بیشتری داره که بلند تر شه و بیشتر تمرکزش رو روی رشد گیاهش قرار بده تا اینکه واسه ما میوه تولید کنه. لذا این وظیفه ما هست که تربیتش کنیم و بهش نشون بدیم اینجا کی رییسه! پس وقتی که گیاه بزرگ شد، دیگه هرس کردن رو شروع میکنیم یه مقداری تشخیصش سخته که از کجا بایستی هرس بشه که من بعدا در اینستگرم براتون از هرس کردن گیاه گوجه فرنگی فیلم میگیرم که دستتون بیاد بایستی چیکار کنید. ولی اجمالی توضیح میدم: گیاه گوجه فرنگی یک ساقه اصلی داره که از این ساقه اصلی که در واقع تنه گیاه هست، چندین شاخه شعبه گرفته. هر کدوم از این شاخه ها یک شاخه برگدار اصلی برای گیاه هستند. حالا بعد از اینکه گیاه به اندازه کافی رشد کرد و بزرگ شد مشاهده خواهید کرد که دقیقا در محل اتصال شاخه به تنه، یک شاخه ظریف پر برگ شروع به رشد میکنه. خیلی شیک تشریف ببرید و محکم این رو گرفته و در یک حرکت انتحاری از جا درش آورده و عملیات ضربت اون گوجه حرف نشنو رو خنثی کنید. این شاخه پر برگ کوچولو رو میتونید درون آب قرار داده ودر واقع قلمه زده و مجددا درون یک گلدان دیگه بکارید. و یا اینکه بندازیدش دور.

در هر حال هرس کردن گیاه گوجه فرنگی از واجبات هست و به ثمردهی گیاه کمک زیادی میکنه. هرس کردن باعث میشه که گیاه تمرکزش رو به جای تولید برگ روی تولید میوه قرار بده. پس حتما انجامش بدید و اصلا هم نترسید مشکلی برای گیاهتون پیش نخواهد اومد.

همچنین برخی از گونه های گوجه فرنگی علاقه دارند که رو به بالا رشد کرده و بزرگتر و بزرگتر بشن. که بهتره از بالا هم هرسشون کنید و اجازه ندید قدشون از شما بلند تر بشه. من معمولا قد گیاهان گوجه فرنگی رو در حد قد بچه هام نگه میدارم.

آفت:

آفت ها و حشرات موذی دیر یا زود سراغ گیاه ما خواهند اومد. مخصوصا اگر در منطقه ای زندگی میکنیم که گیاه و درخت زیاد هست. با انتخاب خاک تمیز از همون ابتدا میتونیم از ورود آفتها به ریشه گیاه جلوگیری کنیم. روی بسته بندی خاکها نوشته شده که استرلیزه هستند و یا حالا تحت شرایط دیگه ای آفت کشی در خاک صورت گرفته.

اما در هر حال حشرات سراغ گیاه شما خواهند اومد و استفاده از آفت کش اجباری هست. من خودم چند مدل آفت کش ارگانیک رو با سیر و پیاز و فلفل و ماست و اینجور چیزا در خانه درست میکنم که در جای خودش بهش خواهم پرداخت. خودم راضی بودم و خیالم هم از عدم وجود مواد شیمیایی روی گوجه هایی که بچه هام میچینند و میخورند راحت هست.

برداشت:

اگر شما هم بچه کوچیک در خانه دارید متاسفانه نخواهید توانست تا رسیدن کامل گوجه ها صبر کنید و مقداریش توسط بچه ها کال و نارس چیده خواهد شد! ولی در کل گوجه فرنگی زمانی آماده است که کاملا قرمز و خوشرنگ و درشت بشه. برای اینکه گوجه های بیشتری روی هر گیاه داشته باشید، مرتب از گیاه برداشت کنید. و البته اگر بچه کوچیک دارید که اصلا نیازی نیست نگران این موضوع باشید.

امروزه گونه های بسیار متنوعی از گوجه فرنگی جهت کشت وجود دارند و من امتحان کردم تقریبا همه شون رو میشه در گلدان و در آپارتمان با موفقیت نگهداری کرد. کافیه کمی در اینترنت جستجو کنید و بذر رو تهیه کرده و در گلدان بکارید. بعد از چند ماه با گلدانهایی پر از گوجه های رنگارنگ و خوشگل مواجه خواهید شد. هر گلدان رو از ابتدا لیبل بزنید تا بدونید که کدوم گونه از گوجه رو توی کدوم گلدان کاشتید. یکی از ساده ترین راه هاش نوشتن نام گوجه روی چوب بستنی و فرو بردنش درون خاک گلدان هست. اینطوری هر روز که با بچه ها برای سرکشی به گلدانها به پشت بام یا تراس میرید میدونید که دارید با کدوم یکی از گوجه ها خوش و بش میکنید!

این گونه های متنوع و خوشگل گوجه فرنگی با اسامی زیبا و شکل زیباترشون به زندگی شما شادی بیشتری میبخشند و دیدن رنگهای هیجان انگیزشون به شما آرامش میدن. 

 دیدن گوجه فرنگی موزی یا گوجه گورخری با رنگهای سبز و زرد یا سبز و سفید و یا گوجه گلابی زرد و قرمز و قهوه ای و یا گوجه شکلاتی و یا گوجه بنفش یا از همه جالب تر گوجه مشکی چقدر میتونه زندگی آدم رو متنوع تر کنه؟! 

و همچنین چشیدن طعم هر کدوم از این گوجه فرنگی ها. 

هر چند که فرقی نمیکنه ما چند تا دونه گوجه برداشت کنیم، آخرش چیزی واسه چشیدن به مامان نمیرسه!

پارسال من تجربه بسیار موفقی در کاشتن انواع سبزیجات در خانه داشتم و از محصولاتی که برداشت میکردم هم کاملا راضی بودم تا اینکه جریانات طوفان فروردین ماه امسال پیش اومد و تمامی گلدانهای من از بین رفتند. دیدن مرگ تدریجی گوجه فرنگی برای من و بچه ها سخت بود اما در برابر غم از دست دادن مزارع هموطنان مون هیچ بود. امسال هم دوباره از نو داریم با بچه ها سبزیجات رو دونه دونه توی گلدونها میکاریم و سر فرصت از فرایند رشدشون واسه تون فیلم میگریم و در اینستگرم به اشتراک خواهیم گذاشت.

اگر تحریک شدید که طعم ترش و شیرین و عطر دل انگیز گوجه فرنگی های دوران کودکی تون رو مجددا تجربه کنید، آستین بالا زده و کاشت گوجه فرنگی در گلدان رو شروع کنید. موفق باشید.